Specjalistyczna Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna dla Dzieci z Niepowodzeniami Edukacyjnymi

Afazja dziecięca - to zaburzenia mowy i sprawności językowej

  1. związane z brakiem wykształcenia się kompetencji lub wykształceniem się ich w stopniu nie wystarczającym do prawidłowej realizacji i rozumienia wypowiedzi, określane jako niedokształcenie mowy o typie afazji 
  2. lub z rozpadem systemu komunikacyjnego określane jako afazja dziecięca nabyta – dotycząca przedziału wieku od 2-7 lat, wynikająca z uszkodzenia prawidłowo rozwijającego się mózgu, (urazy czaszki, choroby zakaźne, nowotwory, zapalenie opon mózgowych, krztusiec, grypa, udary mózgu)

Najczęściej w naszej poradni mamy do czynienia z pierwszą grupą dzieci, u których w wyniku wszechstronnych badań diagnozujemy: niedokształcenie mowy o typie afazji (w przepisach oświatowych nazwane w skrócie afazją). W literaturze przedmiotu występują również inne terminy, np.: specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka (w klasyfikacji medycznej ICD ujęte w pkt. F-80.1 i F.80-2 ) Inny termin SLI (Specific Language Impairment) popularny w krajach anglojęzycznych, który oznacza specyficzne zaburzenia rozwoju mowy. Słowo specyficzne jest używane z tego powodu, iż zaburzenie mowy i języka nie jest wynikiem innych nieprawidłowości rozwoju, takich, jak np. : spektrum autyzmu, niepełnosprawność intelektualna, niedosłuch, zaburzenie emocjonalne, ale jest zaburzeniem pierwotnym i głównym, o nieustalonej etiologii. Dzieci z niedokształceniem mowy o typie afazji zwykle nie prezentują typowych objawów neurologicznych(np. zmian w EEG, TK, lub MRI), stąd ich diagnozowanie wymaga udziału logopedy, psychologa, pedagoga i ich współpracy z neurologiem, audiologiem i laryngologiem. Definicja zaburzenia oparta jest na wykluczeniu wymienionych powyżej zaburzeń rozwojowych w sytuacji opóźnionego rozwoju mowy. Zgodnie z podejściem neuropsychologicznym, n. m. o typie afazji występuje wtedy, gdy we wczesnym dzieciństwie nastąpiło przerwanie lub zahamowanie rozwoju mowy lub gdy mowa nie rozwija się, mimo iż dziecko nie ma niedowładów czy porażeń w obrębie aparatu wykonawczego, słyszy dźwięki, dobrze rozwija się umysłowo, nie jest zaburzone emocjonalnie i wychowuje się w korzystnych warunkach środowiskowych.

Opisywane tu zaburzenie rozwoju mowy i języka nie jest wadą wymowy, dotyczy wszystkich aspektów języka: leksykalno- semantyczno, fleksyjno- składniowego i fonetyczno- fonologicznego. Oznacza to, iż dziecko afatyczne nie może zapamiętać słów, nie potrafi budować zdań, popełnia błędy gramatyczne, zniekształca wypowiadane słowa w takim stopniu, iż nie przypominają w ogóle właściwego wyrazu. Problemy w mowie są rozlegle. Nie chodzi tu o to, że dziecko nie wymawia lub niezrozumiale wymawia trudniejsze głoski. Takie dziecko bardzo “przekręca wyrazy”, słabo buduje zdania, nie umie opowiadać, bo brakuje mu słów lub z wielkim trudem przypomina sobie słowa, myli ich znaczenie.

Dzieci często mają trudności nie tylko w obszarze mowy czynnej(powtarzania lub samodzielnego mówienia słów i zdań), ale też nie rozumieją lub słabiej rozumieją, co się do nich mówi, mimo iż słyszą. Wszystkie dzieci afatyczne prezentują zaburzenia mowy biernej(rozumienia) i mowy czynnej, natomiast stopień zaburzenia tych czynności mowy jest zróżnicowany; zwykle przeważają zaburzenia mowy czynnej przy ograniczonym rozumieniu lub dominują zaburzenia rozumienia, co wpływa na niepoprawne posługiwanie się mową czynną. Z uwagi na to, iż mowa i język są podstawą uczenia się, dzieci te zwykle mają poważne trudności szkolne. Zaburzenia w komunikacji werbalnej nie wynikają z głębokich zaburzeń emocjonalnych, choć dzieci afatyczne są często wrażliwe i labilne emocjonalnie. Wymagają długotrwałej terapii i indywidualnego podejścia w szkole.