Dzieci o obniżonym poziomie rozwoju intelektualnego (z inteligencją niższą niż przeciętna) w literaturze obcej, określa się metaforycznie jako dzieci cienia (shadow children) lub dzieci szarej strefy (grey area kids).

Terminy te podkreślają ich trudną sytuację szkolną. Uczniowie ci nie są objęci programem nauczania specjalnego, nie są także w stanie sprostać wymaganiom podstawy programowej ogólnodostępnej szkoły. Częstość występowania osób o obniżonym poziomie rozwoju intelektualnego wynosi w populacji ok. 14%.

Dzieci o obniżonym poziomie sprawności intelektualnej mają trudności przede wszystkim:

  • w rozumieniu i uczeniu się nowych informacji,
  • w rozwiązywaniu nowych zadań,
  • w adaptacji do nowych sytuacji,
  • z odbiorem i przetwarzaniem informacji złożonych,
  • z rozumieniem związków pomiędzy informacjami,
  • z rozumieniem zależności przyczynowo-skutkowych,
  • z zrozumiem przeczytanego tekstu,
  • z komunikacją za pomocą pisma,
  • z poprawnym wypowiadaniem się,
  • z liczeniem i myśleniem matematycznym,
  • z koncentracją uwagi z powodu braku zainteresowania tematem, którego nie rozumieją.


  • Uczniowie z tej grupy potrzebują wielu powtórzeń i ćwiczeń utrwalających nowe umiejętności, zarówno w szkole jak i w domu. Tempo pracy tych uczniów na lekcji jest wolniejsze, przez co nie nadążają za resztą klasy.
  • Wyniki, jakie osiągają w nauce są niskie, niewspółmierne do wysiłku włożonego w opanowanie materiału. W konsekwencji motywacja dziecka do nauki obniża się, spada samoocena, narasta bezradność. Uruchamiają się mechanizmy obronne w postaci unikania najpierw lekcji, potem wszystkiego co jest związane z nauką, a w rezultacie porzucenie szkoły.
  • Uczniowie z inteligencją niższą niż przeciętna często doświadczają w szkole marginalizacji i przemocy ze strony kolegów, stanowią grupę ryzyka osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, wchodzeniem w młodociane grupy przestępcze, eksperymentowanie z alkoholem i narkotykami.  Ze względu na ryzyko trudności emocjonalnych i społecznych uczniowie z tej grupy potrzebują szczególnej uwagi i zaangażowania nauczycieli. Praca z nimi powinna być skierowana nie tylko na wspomaganie zdolności poznawczych, ale również na minimalizowanie zagrożeń związanych z doświadczeniem niepowodzeń szkolnych, tworzeniem pozytywnego obrazu siebie oraz rozwijaniu mocnych stron.